Προχειρότητα και σύγχυση στον πολεοδομικό σχεδιασμό βλέπει ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων στο Προεδρικό Διάταγμα που αφορά την οριοθέτηση οικισμών με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων και έχει κάνει άνω κάτω χιλιάδες ιδιοκτήτες ανά την επικράτεια.

Παράλληλα χτυπά ηχηρό καμπανάκι ως προς το σοβαρό ενδεχόμενο η κίνηση αυτή να συμπαρασύρει και τα υπό κατάρτιση Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ και ΕΠΣ) εξηγώντας ότι πολλές μελέτες κινδυνεύουν να μείνουν ημιτελείς ή να καταστεί αδύνατον να θεσμοθετηθούν, ελλείψει κοινωνικής νομιμοποίησης και χωροταξικής τεκμηρίωσης.

Το Προεδρικό Διάταγμα επηρεάζει περίπου 10.000 οικισμούς σε όλη την Ελλάδα, βάζοντας σε κίνδυνο χιλιάδες ιδιοκτησίες και υπονομεύοντας τις πολεοδομικές μελέτες που βρίσκονται υπό εκπόνηση.

Υπονομεύεται η συνοχή

Το πρόσφατο Π.Δ. για την οριοθέτηση των οικισμών με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων προβλέπει τη χρήση αυστηρών και οριζόντιων κριτηρίων για την καταγραφή των περιοχών αυτών. Σύμφωνα με τον ΣΕΠΟΧ, η έλλειψη ουσιαστικής διαβούλευσης με τους αρμόδιους φορείς και τους επιστήμονες του χώρου, όπως οι μελετητές των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ), υπονομεύει τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα των πολεοδομικών ρυθμίσεων.

Ο ΣΕΠΟΧ επισημαίνει ότι η πολεοδομία της χώρας είναι ήδη σε κρίσιμο σημείο, καθώς η έλλειψη ενιαίας στρατηγικής και η ελλιπής εφαρμογή των προηγούμενων σχεδίων έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση αβεβαιότητας και αναταραχής, που πλέον εντείνεται από τις καινούριες ρυθμίσεις. Το Π.Δ., κατά τον Σύλλογο, έχει προωθηθεί χωρίς να ληφθούν υπόψη οι πολεοδομικές, χωροταξικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε οικισμού. Αντί να ενσωματώνει εξειδικευμένες πολεοδομικές μελέτες και την πραγματική κατάσταση των περιοχών, το Π.Δ. βασίζεται σε γενικά και μηχανιστικά κριτήρια όπως κτηματολογικά δεδομένα και αεροφωτογραφίες, αγνοώντας την πραγματική εικόνα των οικισμών και τις τοπικές ανάγκες.

Απουσία επιστημονικής τεκμηρίωσης

Ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα που αναδεικνύει ο ΣΕΠΟΧ αφορά την έλλειψη δημόσιας διαβούλευσης, η οποία, όπως καταγγέλλει ο Σύλλογος, δεν έχει πραγματοποιηθεί με τη δέουσα σοβαρότητα. Αν και το Π.Δ. αναμένεται να επηρεάσει το δικαίωμα δόμησης χιλιάδων ιδιοκτητών, η δημόσια διαβούλευση προβλέπεται να γίνει στο τέλος της διαδικασίας, γεγονός που προκαλεί έντονη ανησυχία για τη δυνατότητα πραγματικής συμμετοχής των πολιτών και των επιστημονικών φορέων. Η διαδικασία αυτή δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη τις επικείμενες εξελίξεις και τις ανάγκες της κοινωνίας, αφήνοντας τις κοινότητες και τους φορείς σε αδυναμία να διατυπώσουν τις απόψεις τους πριν την οριστική εφαρμογή του Π.Δ.

Επιπλέον, η τεχνική και επιστημονική τεκμηρίωση του Π.Δ. έχει αμφισβητηθεί έντονα. Ο ΣΕΠΟΧ υπογραμμίζει ότι η έλλειψη μιας συνολικής στρατηγικής και οριζόντιας προσέγγισης του πολεοδομικού σχεδιασμού υπονομεύει τη δυνατότητα των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ) να προχωρήσουν σε ουσιαστικές και ολοκληρωμένες ρυθμίσεις. Η μη εξειδικευμένη μεθοδολογία για την οριοθέτηση των οικισμών, καθώς και η έλλειψη σαφών οδηγιών, θέτουν σε κίνδυνο την ανάπτυξη βιώσιμων και ενιαίων πολεοδομικών προγραμμάτων για την ύπαιθρο.

Προβληματισμοί για την πολιτική του ΥΠΕΝ

Ένας ακόμη σοβαρός προβληματισμός που εκφράζει ο ΣΕΠΟΧ αφορά την επίδραση του Π.Δ. στην εκτός σχεδίου δόμηση. Ο Σύλλογος αναφέρει ότι, ενώ το ΥΠΕΝ υποτίθεται ότι προχωρά σε περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης, τα νέα μέτρα που περιλαμβάνονται στο Π.Δ. φαίνεται να ενισχύουν την εκτός σχεδίου ανάπτυξη, ιδίως σε περιοχές με έντονη τουριστική ή εξωαστική δραστηριότητα. Με την εφαρμογή του Π.Δ., ενδέχεται να διευκολυνθούν περαιτέρω ανεξέλεγκτες επεκτάσεις, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της ήδη προβληματικής κατάστασης στις προστατευόμενες περιοχές και την περαιτέρω επιβάρυνση του περιβάλλοντος.

Η αρτιότητα των δύο στρεμμάτων

Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα σημεία του Π.Δ. είναι η πρόβλεψη για τη χρήση Περιοχών Ελέγχου Χρήσεων (ΠΕΧ) και η αρτιότητα των 2 στρεμμάτων ως μέτρο για την παρακάμπτηση της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ). Ο ΣΕΠΟΧ θεωρεί ότι αυτή η προσέγγιση, στην ουσία, δημιουργεί ένα νέο “παράθυρο” για την ενίσχυση της εκτός σχεδίου δόμησης, επιτρέποντας ακόμα και οργανωμένες υποδομές κοντά στους οικισμούς χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικές ανάγκες του χώρου και τα περιβαλλοντικά δεδομένα.

Η δημιουργία αυτών των περιοχών και η εφαρμογή πιο χαλαρών όρων για την δόμηση σε εκτός σχεδίου περιοχές ενδέχεται να καταστήσει τον πολεοδομικό σχεδιασμό πιο ευάλωτο σε καταχρήσεις και να προκαλέσει επιπτώσεις στον πολεοδομικό ιστό και την αρχιτεκτονική του τοπίου.

Ο ΣΕΠΟΧ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το Π.Δ. για την οριοθέτηση οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων δεν καλύπτει τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και της πραγματικότητας των οικισμών. Αντί να προσφέρει μια συνεκτική και επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση, ενισχύει τις αντιφάσεις και δημιουργεί νέες αβεβαιότητες για το μέλλον του πολεοδομικού σχεδιασμού στη χώρα. Η επιτακτική ανάγκη για μια πιο ολοκληρωμένη και συντονισμένη στρατηγική είναι πλέον σαφής: ο στόχος θα πρέπει να είναι η προστασία του περιβάλλοντος, η εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης και η αποφυγή της αλόγιστης εκτός σχεδίου δόμησης.