Μουσείο Παραδοσιακής Μουσικής στην Ήπειρο.. Μία πρόταση για τον Πωγώνι και τον Πέτρο Λούκα..

petros lukas

Μια ανεπίσημη αλλά βαθιά ανθρώπινη πρόταση, γεννημένη μέσα από συζήτηση φίλων στα Ιωάννινα, έρχεται να δώσει τροφή για σκέψη – και ίσως έμπνευση – για έναν τόπο και μια μουσική παράδοση που κουβαλούν αιώνες πολιτισμού: την Ήπειρο και το ηπειρώτικο πολυφωνικό και παραδοσιακό τραγούδι.

Η ιδέα γεννήθηκε με αφορμή τον πρόσφατο χαμό του μεγάλου Πετρολούκα Χαλκιά, ενός ζωντανού θρύλου της ηπειρώτικης μουσικής.

Η πρόταση εστιάζει στην ίδρυση ενός μουσείου ή πολιτιστικού ιδρύματος μουσειακής φύσης στην περιοχή του Πωγωνίου, γενέτειρας αυτής της μουσικής παράδοσης, ως μόνιμου σημείου μνήμης, μελέτης και προβολής του παραδοσιακού ηπειρώτικου ήχου.

Ένα μουσείο για το κλαρίνο, στην καρδιά της ηπειρώτικης παράδοσης

Η σκέψη δεν προέκυψε ως επικήδειος λόγος, αλλά ως δημιουργική συνέχεια και τιμή στον πολιτισμό που υπηρέτησε με αφοσίωση και αυθεντικότητα ο Πετρολούκας Χαλκιάς. Όπως σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες — από τη Γαλλία και την Ισπανία μέχρι τη Νορβηγία και την Πορτογαλία — η τοπική μουσική κουλτούρα αποκτά στέγη και βιωματική διάσταση για ντόπιους και επισκέπτες. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα, το Μουσείο Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη στην Αθήνα αποτελεί μοναδικό κέντρο γνώσης και αισθητικής εμπειρίας. Γιατί να μη συμβεί κάτι παρόμοιο στην Ήπειρο;

Η πρόταση μιλά για ένα “Μουσείο ή Σπίτι του Κλαρίνου”, με εκθέματα, ακουστικά ντοκουμέντα, φωτογραφίες, ψηφιακή αρχειακή πρόσβαση, ακόμα και εκπαιδευτικές ή καλλιτεχνικές δράσεις. Ένα μέρος που δεν απευθύνεται μόνο στους ειδικούς ή τους λάτρεις της μουσικής, αλλά και στον απλό επισκέπτη που θέλει να γνωρίσει τον ήχο, την ιστορία, τους ανθρώπους και τις πολιτισμικές ρίζες ενός τόπου.

Έτοιμος χώρος, πλεονεκτική θέση

Η πρόταση δεν ξεκινά από μηδενική βάση. Υπάρχει ήδη έτοιμο κτίριο, ένα χιλιόμετρο μετά τη διασταύρωση για Κρυονέρι, κοντά στο Δελβινάκι. Το κτίσμα, άλλοτε γνωστό ως “Εκθετήριο Τοπικών Προϊόντων Δήμου Πωγωνίου”, παραμένει αναξιοποίητο, όμως με μικρές επεμβάσεις θα μπορούσε να μεταμορφωθεί σε πολιτιστικό κόμβο. Η θέση του, πάνω στη βασική οδική αρτηρία Ιωαννίνων–Κακαβιάς, τον καθιστά άμεσα προσβάσιμο στους διερχόμενους τουρίστες, ιδιαίτερα από τη Δυτική Ευρώπη.

Το 2024, οι διεθνείς αφίξεις μέσω της Κακαβιάς άγγιξαν τις 643.000, καταγράφοντας αύξηση 4,5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το σημείο βρίσκεται επίσης κοντά στα Ιωάννινα, το αεροδρόμιο και τα Ζαγοροχώρια, ενισχύοντας τη δυναμική επισκεψιμότητας.

Χρηματοδότηση και συνεργασίες

Η χρηματοδότηση θα μπορούσε να εξασφαλιστεί μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων (όπως το Ταμείο Ανάκαμψης), χορηγιών από Ιδρύματα (Ίδρυμα Ωνάση, ΙΣΝ, Δίκτυο Πολιτιστικών Ιδρυμάτων Τράπεζας Πειραιώς, κ.ά.), καμπάνιες δωρεών, αλλά και συμμετοχής της Ομογένειας. Όπως στο παρελθόν, έτσι και τώρα, οι απόδημοι Ηπειρώτες έχουν δείξει ότι μπορούν να στηρίξουν πρωτοβουλίες που κρατούν ζωντανή τη μνήμη και την ταυτότητα του τόπου τους.

Επιπλέον, τα πανεπιστημιακά τμήματα Μουσικών Σπουδών (Κέρκυρα, Άρτα) και το Τμήμα Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων μπορούν να προσφέρουν επιστημονική υποστήριξη, μέσω ερευνών, μελετών και διπλωματικών εργασιών.

Μια βιωματική εμπειρία

Το μουσείο δεν θα περιορίζεται στην απλή έκθεση αντικειμένων. Η εμπειρία του επισκέπτη μπορεί να είναι πλήρως διαδραστική:

  • Ψηφιακοί οδηγοί περιήγησης, σε πολλές γλώσσες
  • Χώρος ψηφιοθήκης για ακρόαση παραδοσιακών μουσικών
  • QR codes που οδηγούν σε μουσικές πλατφόρμες για συνέχιση της ακρόασης
  • Εκθέσεις με όργανα (κλαρίνα, βιολιά, λαούτα, ντέφια)
  • Ενημερωτικό υλικό για την οργανοποιία και την ιστορία της παραδοσιακής κομπανίας
  • Θεματικές ενότητες για τα πανηγύρια, τα μοιρολόγια, τα τραγούδια του γάμου, τις μουσικές δομές (πεντατονία, makam κ.ά.)

Ένας τόπος ζωντανός

Ο εξωτερικός χώρος θα μπορεί να φιλοξενεί ζωντανές μουσικές συναντήσεις, ενώ το μουσείο μπορεί να λειτουργεί χωρίς ανάγκη για μόνιμο προσωπικό ξενάγησης. Μπορεί επίσης να φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις, συνεργασίες με πολιτιστικούς συλλόγους, ηχογραφήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα.

Με λίγα λόγια, η πρόταση αυτή δεν είναι μόνο φόρος τιμής στον Πετρολούκα Χαλκιά, αλλά και ένα ουσιαστικό βήμα για την ανάδειξη, διατήρηση και βιωματική προσέγγιση της ηπειρώτικης παραδοσιακής μουσικής. Η σιωπή ενός μεγάλου μουσικού μπορεί να γίνει η αφορμή για να ηχήσει πιο δυνατά η φωνή μιας ολόκληρης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η Ήπειρος το αξίζει.