Στη σκιά σοβαρών ερωτημάτων για τη νομιμότητα και την αξιοπιστία της δράσης της λειτουργεί η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Excavate In Greece, η οποία οργανώνει θερινά εκπαιδευτικά προγράμματα «εκμάθησης αρχαιολογίας στο πεδίο» για φοιτητές του εξωτερικού, υποσχόμενη ανασκαφική εμπειρία σε ελληνικούς αρχαιολογικούς χώρους.
Το καλοκαίρι του 2024, το πρόγραμμα της Excavate In Greece στη Νικόπολη προβλήθηκε ως επιτυχημένη εκπαιδευτική δράση στη Νικόπολη Πρέβεζας, με φοιτητές από ΗΠΑ, Καναδά, Ιρλανδία και Ινδία να συμμετέχουν εθελοντικά σε αρχαιολογικές εργασίες. Ωστόσο, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία και το ρεπορτάζ του Documento, η εταιρεία δεν συνδέεται με πανεπιστήμια ή αναγνωρισμένα ερευνητικά ιδρύματα, όπως απαιτείται για αντίστοιχες ανασκαφικές πρακτικές.
Αντίθετα, όπως καταγγέλλεται, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πρέβεζας (ΕΦΑ) παραπλανήθηκε. Η εταιρεία εμφανίστηκε ως διαμεσολαβητής για εθελοντές φοιτητές, αποκρύπτοντας ότι προσέφερε ένα πλήρως οργανωμένο –και υψηλά χρεωμένο– πρόγραμμα, με κόστος σχεδόν 3.000 ευρώ ανά συμμετοχή. Η ΕΦΑ, μη έχοντας επίγνωση της πλήρους έκτασης και φύσης της δράσης, παραχώρησε την άδεια, χωρίς καμία οικονομική συναλλαγή ή νομική ευθύνη.
Ακόμα πιο ανησυχητικά είναι όσα αφορούν τη διεύθυνση του προγράμματος: επικεφαλής εμφανίζεται άτομο χωρίς σπουδές Αρχαιολογίας, με πτυχίο Ελληνικού Πολιτισμού και τεχνικό δίπλωμα ηλεκτρολόγου, που δηλώνει «ανασκαφέας» με πολυετή εμπειρία. Ωστόσο, από το ρεπορτάζ προκύπτει ότι πρόκειται για εργατοτεχνίτη που έχει απασχοληθεί σε ανασκαφές μέσω εργολάβων και είχε συνδικαλιστική δράση στο συνδικάτο οικοδόμων της Αθήνας.
Όταν η ΕΦΑ Πρέβεζας ενημερώθηκε για τη δραστηριότητα της Excavate In Greece, αφαίρεσε την άδεια χρήσης του αρχαιολογικού χώρου.
Ωστόσο, αφού είχε ήδη συγκεντρωθεί ο απαραίτητος αριθμός φοιτητών και είχαν καταβληθεί τα δίδακτρα χωρίς δυνατότητα επιστροφής, η εταιρεία μετέφερε το «πρόγραμμα» αιφνιδιαστικά στη Σάμη Κεφαλονιάς. Εκεί, όμως, δεν διεξάγεται ανασκαφή, παρά μόνο εργασίες ανάδειξης στο πλαίσιο έργου ΕΣΠΑ. Παραμένει αδιευκρίνιστο αν υπήρξε συνεννόηση με την ΕΦΑ Κεφαλληνίας ή επαναλήφθηκε η τακτική παραπλάνησης.
Παρά τις σοβαρές αποκαλύψεις, η Excavate In Greece συνεχίζει να δραστηριοποιείται, διευρύνοντας τη δράση της σε εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις πολιτιστικής κληρονομιάς στην Πρέβεζα. Μάλιστα, έλαβε επιχορήγηση 5.000 ευρώ από το Υπουργείο Πολιτισμού για δράση σχετική με τη διατροφική πολιτιστική κληρονομιά της πόλης.
Το παράδειγμα της Excavate In Greece αναδεικνύει τα κενά εποπτείας στη διεξαγωγή εκπαιδευτικών δράσεων σε αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και τον κίνδυνο εμπορευματοποίησης της αρχαιολογικής εμπειρίας εις βάρος της επιστημονικής εγκυρότητας και της πολιτιστικής ευθύνης.
