Το χαμομήλι αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα ροφήματα στη χώρα μας, ωστόσο η καλλιέργεια του βρίσκεται ακόμα σε εμβρυακό στάδιο, αφού ακόμα και σήμερα συνηθίζεται η συγκομιδή της αυτοφυούς παραγωγής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις στη χώρα μας δεν ξεπερνούν τα 150 στρέμματα με την παραγωγή να φτάνει τους 20-21 τόνους. Επίσης υπολογίζεται πως κάθε χρόνο συγκομίζεται σε διάφορες περιοχές της χώρας ποσότητα περίπου 20 τόνων από την αυτοφυή βλάστηση.
Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν πόσο αποδοτική μπορεί να γίνει η καλλιέργεια του χαμομηλιού, ιδιαίτερα τη στιγμή που η ζήτηση στη φαρμακοβιομηχανία ακολουθεί ανοδική πορεία τα τελευταία χρόνια. Το χαμομήλι εκτός από ρόφημα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αρωματοθεραπεία και στην κοσμετολογία. Στην φαρμακευτική χρησιμοποιείται γιατί παρουσιάζει αντιφλεγμονώδη, αντισπασμολυτική, αντιβακτηριακή, ηρεμιστική, αντιαλλεργική, αντιοξειδωτική, αντιπυρετική, αντιμικροβιακή δράση.
Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει ο γεωπόνος Ιωάννης Σταθακόπουλος, η φαρμακευτική χρήση των αποξηραμένων ανθέων του χαμομηλιού ήταν γνωστή από τον αρχαίο κόσμο, την Αίγυπτο, την Ελλάδα και την Ρώμη. Στην αρχαία Αίγυπτο το φυτό ήταν αφιερωμένο στον θεό ήλιο. Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα η χρήση του διευρύνθηκε όταν πλέον χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο για πολλές παθήσεις. Η ονομασία του προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις χαμαί+μήλον, δηλαδή το φυτό που μεγαλώνει χαμηλά στο έδαφος, και τα φρέσκα άνθη του έχουν ένα ευχάριστο άρωμα μήλου.
Συγκομιδή
Γίνεται στο στάδιο της πλήρους άνθησης σε θερμοκρασίες από 22 έως 25˚C και εκτείνεται σε μια περίοδο 3-6 εβδομάδων τους Μήνες Απρίλιο – Μάιο . Η άνθιση είναι έντονη και συνεχής και κάθε φορά συλλέγονται τα άνθη που έχουν ήδη αρχίσει να ανοίγουν. Καλλιέργειες που συλλέγονται κατά το στάδιο του ανοίγματος των ανθέων δίνουν περισσότερη απόδοση σε αιθέριο έλαιο από άλλες που συγκομίζονται με περισσότερο ή λιγότερο ώριμα άνθη (Franzé Hölzl 1978) . Συνεπώς η εποχή της συγκομιδής για την βέλτιστη απόδοση του σε αιθέριο έλαιο μπορεί να προβλεφθεί από την συνεχή παρατήρηση της καλλιέργειας. Η συγκομιδή γίνεται με κατάλληλα μηχανήματα και συλλέγονται μόνο οι κεφαλές των ανθέων.
Χειρισμός μετά τη συγκομιδή
Η ξήρανση γίνεται είτε με φυσικό τρόπο σε κατάλληλους ξηρούς χώρους σε θερμοκρασία περιβάλλοντος είτε με ρεύμα ξηρού αέρα σε θερμοκρασία κάτω των 40ο C. Άλλοι μέθοδοι ξήρανσης που έχουν δοκιμαστεί είναι με εμβάπτιση σε υγρό άζωτο και με βαθιά κατάψυξη (λυοφυλοποίηση). Η ξήρανση με ρεύμα ξηρού αέρα εφαρμόζεται σήμερα σε πολλές χώρες. Η επεξεργασία του αποξηραμένου προϊόντος πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατόν διότι η αποθήκευση του πέραν των 6 μηνών έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας του.
Αιθέριο έλαιο
Τα μέρη του φυτού που προορίζονται για απόσταξη αφορούν στα νωπά και αποξηραμένα άνθη. Για παραγωγή αιθέριου ελαίου η μέθοδος απόσταξης έχει άμεση επίδραση στις αποδόσεις και στην ποιότητα του για αυτό σήμερα χρησιμοποιούνται σύγχρονοι αποστακτήρες ατμού που εξάγουν υψηλής ποιότητας αιθέριο έλαιο. Τα βασικά συστατικά που περιέχονται στο αιθέριο έλαιο είναι διάφορα τερπένια ( χαμαζουλένιο, η α-βισαβολόλη και τα οξείδια της Α και Β), φλαβονοειδή (απεργινίνη, λουτεολίνη) κουμαρίνες (ουμπελιφερόνη) και άλλα όπως χολίνες και τανίνες. Δείκτης καλής ποιότητας είναι το μπλέ χρώμα που υποδηλώνει την παρουσία των τερπενίων και των φλαβονοειδών κυρίως χαμαζουλένιου. Η περιεκτικότητα σε α- βισαβολόλη και των οξειδίων της έχουν μεγάλη φαρμακευτική αξία. Ανάλογα με τα ποσοστά περιεκτικότητας τους, το αιθέριο έλαιο διακρίνεται σε τέσσερις χημειότυπους: Έτσι μπορεί να κυριαρχεί το οξείδιο της βισαβολόλης Α, χημειότυπος Α, οξείδιο της βισαβολόλης Β, χημειότυπος Β, η α- βισαβολόλη χημειότυπος C και τέλος μπορεί να υπάρχουν η α- βισαβολόλη και τα οξείδια της σε αναλογία 1:1 χημειότυπος D
Αγορές
Απολαμβάνει μεγάλη ζήτηση τόσο στην εγχώρια όσο και την διεθνή αγορά λόγω της μεγάλης φαρμακευτικής του αξίας. Στις παγκόσμιες πωλήσεις βοτάνων κατέχει την πέμπτη θέση. Η παγκόσμια παραγωγή σε αιθέριο έλαιο το 1989 σύμφωνα με το USDA ήταν 5,4 τόνοι ενώ η παγκόσμια παραγωγή σε αποξηραμένα άνθη το 1998 ήταν 1.000 τόνοι.
Η μεγάλη αγορά στον κόσμο για τα αιθέρια έλαια είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, ακολουθούμενες από την Ιαπωνία και την Ευρώπη. Ωστόσο, η παραγωγή συνεχίζει να συγκεντρώνεται στην Ευρώπη, με επτά από τις μεγαλύτερες εταιρείες επεξεργασίας αιθέριου ελαίου στον κόσμο. Η Ιαπωνία αντιπροσωπεύει το 10% της παγκόσμιας ζήτησης.
Χρήσεις
Το γερμανικό χαμομήλι διατίθεται είτε ως αποξηραμένο προϊόν είτε ως μπλε αιθέριο έλαιο. «Μπλε έλαιο» είναι η εμπορική ονομασία του αθέριου ελαίου που παράγεται από το γερμανικό χαμομήλι. Χρησιμοποιείται στην Φαρμακοβιομηχανία τη Βιομηχανία τροφίμων, καλλυντικών αρωμάτων και ειδών προσωπικής φροντίδας και υγείας, στην ζαχαροπλαστική και στην ποτοποιία. Έχει αντιφλεγμονώδεις, αντιπυρετικές, αντισηπτικές, αντιβακτηριακές και αντιμυκητιακές ιδιότητες. Τα αποξηραμένα άνθη του χρησιμοποιούνται είτε αυτούσια είτε σε μίγμα με άλλα βότανα ως αφέψημα.
