Στην καρδιά της ηπειρωτικής Ελλάδας, ένα σιωπηλό αλλά επικίνδυνο φαινόμενο απλώνεται στα δάση των ορεινών περιοχών. Έλατα και πλάτανοι – δύο εμβληματικά είδη των ελληνικών οικοσυστημάτων – ξεραίνονται μαζικά, αφήνοντας πίσω τους νεκρές ρίζες, ανησυχία και κινδύνους.
Τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα και με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων παρατηρείται εκτεταμένη ξήρανση ελάτων και πλατάνων σε πολλές ορεινές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα Τζουμέρκα, την Κοιλάδα του Αχελώου και τα Άγραφα.
Το φαινόμενο αυτό προκαλεί έντονη ανησυχία στις τοπικές κοινωνίες και στους επιστήμονες, καθώς πλήττει τα δασικά οικοσυστήματα, απειλεί τη βιοποικιλότητα και αυξάνει τον κίνδυνο πυρκαγιών και ερημοποίησης.
Η ξήρανση των ελάτων και πλατάνων φαίνεται να σχετίζεται τόσο με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (παρατεταμένες ξηρασίες, ακραίες θερμοκρασίες) όσο και με βιοτικούς παράγοντες όπως προσβολές από φλοιοφάγα έντομα και μύκητες. Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ένας ενιαίος μηχανισμός παρακολούθησης και συντονισμένης αντιμετώπισης του φαινομένου σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και μέλος της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Σάκης Αρναούτογλου, κατέθεσε ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, φέρνοντας στο προσκήνιο την ανάγκη για άμεση ευρωπαϊκή κινητοποίηση.
«Η εξαφάνιση των δέντρων αυτών δεν είναι απλώς ένα φυσικό φαινόμενο. Είναι καμπανάκι για την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα ζωής των ορεινών περιοχών και το μέλλον της ευρωπαϊκής φύσης. Αν δεν δράσουμε τώρα, θα είναι πολύ αργά», τονίζει ο Σάκης Αρναούτογλου.
Η περίπτωση των Μελισσουργών
Το 2023, όταν έλατα ξεράθηκαν στην περιοχή των Μελισσουργών, έγινε αυτοψία από ειδικούς επιστήμονες του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών.
Η νέκρωση είχε αποδοθεί στη δράση των φλοιοφάγων έντομα της υποοικογένειας των Scolytinae.
Όπως αναφερόταν στην έκθεση, η ένταση του φαινομένου τα τελευταία χρόνια πιθανόν οφείλεται στις παρατεταμένες ξηρασίες που κάνουν τα έλατα πιο ευπαθή και ευάλωτα στη δράση των φλοιοφάγων εντόμων. Η νέκρωση των ελάτων που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες περιοχές συχνά οφείλεται σε δράση φλοιοφάγων εντόμων, όμως μόνο η αυτοψία και ο ειδικός έλεγχος μπορεί να διαπιστώσουν τη συγκεκριμένη αιτία σε κάθε περίπτωση και να οδηγήσουν στα κατάλληλα μέτρα.
Η εξυγιαντική υλοτομία, με σκοπό την απομάκρυνση των προσβληθέντων δέντρων, είναι η αποτελεσματικότερη λύση άμεσης επέμβασης. Η καλύτερη περίοδος για μια τέτοια επέμβαση είναι από το φθινόπωρο μέχρι νωρίς την άνοιξη όταν τα έντομα είναι μέσα στα δέντρα. Επίσης, ο έλεγχος του πληθυσμού μέσω εγκατάστασης ενός δικτύου παγίδων είναι επιτακτική ανάγκη, ώστε να είναι εφικτή η έγκαιρη λήψη των απαραίτητων μέτρων.
