Αν κάποιος θέλει να εντοπίσει την ρίζα του κακού στην μίζερη και αναποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων στην Ήπειρο, θα πρέπει να ανατρέξει αρκετά χρόνια πριν. Έχει νόημα να γίνει κάτι τέτοιο; Έχει, γιατί το παρελθόν μπορεί να μην αλλάζει, αλλά τα λάθη διορθώνονται. Αρκεί να υπάρχει βούληση και διάθεση για δουλειά.
Η πρώτη αιτία του κακού είναι η αδυναμία των αυτοδιοικητικών του Νομού Ιωαννίνων να συστήσουν το 2009 τον Σύνδεσμο Διαχείρισης Απορριμμάτων. Στα γραφεία της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων –στη σημερινή ΠΕΔ– γίνεται μία μαραθώνια συνεδρίαση. Πρόεδρος της ΤΕΔΚ ήταν ο τότε δήμαρχος Ιωαννίνων Νίκος Γκόντας, ο οποίος βρισκόταν σε μετωπική σύγκρουση με τον τότε Περιφερειάρχη, Δημήτρη Πανοζάχο.
Το ζητούμενο της συνεδρίασης ήταν η λήψη απόφασης για τη σύσταση Συνδέσμου ή Ανώνυμης Εταιρείας, όπως προέβλεπε η νομοθεσία. Στην Κοζάνη λειτουργούσε ήδη το πιο πετυχημένο μοντέλο της χώρας, η ΔΙΑΔΥΜΑ ΑΕ, η Διαδημοτική Επιχείρηση Διαχείρισης Απορριμμάτων.
Οι αυτοδιοικητικοί των Ιωαννίνων, μετά από ώρες έντασης και ομηρικών καβγάδων, αποφασίζουν τη σύσταση Συνδέσμου. Η απόφαση ελήφθη, αλλά το επόμενο βήμα δεν έγινε ποτέ από τους ίδιους. Έτσι, με απόφαση του τότε Περιφερειάρχη, ιδρύεται ο Σύνδεσμος, ο οποίος φέρει στον τίτλο του τη λέξη «Αναγκαστικός», μαρτυρώντας τον τρόπο ίδρυσής του.
Ορίζεται πρόεδρος ο αείμνηστος τότε δήμαρχος Αγίου Δημητρίου Χρήστος Παπαδήμας. Η πρώτη γενική συνέλευση για την εκλογή διοίκησης μετατράπηκε σε… ρινγκ, με τους εκπροσώπους των δήμων να πιάνονται κυριολεκτικά στα χέρια. Ορισμένοι από τους πρωταγωνιστές εξακολουθούν να έχουν ενεργό ρόλο στα αυτοδιοικητικά και σίγουρα θυμούνται.
Ο Σύνδεσμος έμεινε ανενεργός μέχρι το 2011, όταν ήρθε η ώρα της λειτουργίας για τον ΧΥΤΑ Ελληνικού. Κάτω από το αδιέξοδο και την πλήρη αδυναμία του Συνδέσμου να λειτουργήσει τον ΧΥΤΑ, προχωρά σε προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια Ηπείρου, η οποία αναλαμβάνει τη λειτουργία του.
Ο Σύνδεσμος κάνει εκλογές σε εποχές ομαλότητας, και Πρόεδρος αναδεικνύεται ο Θωμάς Μπέγκας, αντιδήμαρχος τότε στο Δήμο Ιωαννιτών. Η πρώτη προγραμματική σύμβαση με την Περιφέρεια Ηπείρου έφερε και τις επόμενες, και αντί οι δήμοι να διαχειρίζονται τα απορρίμματα και να βάλουν τις βάσεις για όσα χρειάζονται, άφησαν την Περιφέρεια να αποφασίζει και να τους σέρνει σε αποφάσεις.
Με την ίδια λογική, ο ΑΣΔΑ συνεχίζει και επί προεδρίας Σπύρου Κωνσταντόπουλου (2015-2020). Στο μεσοδιάστημα έχει κατασκευαστεί και λειτουργεί το εργοστάσιο υπό την πλήρη ευθύνη της Περιφέρειας, όπως και οι ΧΥΤΑ, ενώ η Περιφέρεια διενεργεί διαγωνισμούς και έχει τον πλήρη έλεγχο της διαχείρισης των απορριμμάτων.
Το 2020 συστήνεται ο Περιφερειακός Φορέας Διαχείρισης Απορριμμάτων Ηπείρου, φέρει το όνομα «Αναγκαστικός Σύνδεσμος» για να θυμίζει τον τρόπο ίδρυσής του. Πρώτος Πρόεδρος είναι ο δήμαρχος Ζηρού Νίκος Καλαντζής και αντιπρόεδρος ο Θωμάς Μπέγκας. Ο Σύνδεσμος επιχειρεί τα πρώτα του βήματα, πάλι μέσα από συγκρούσεις και αντιδράσεις, ενώ ο κύριος όγκος της διαχείρισης εξακολουθεί να ασκείται από την Περιφέρεια Ηπείρου.
Μέχρι τον Ιούνιο του 2022, όταν η κυβέρνηση με ένα άρθρο αφαιρεί όλες τις αρμοδιότητες ακόμη και αυτές του εργοστασίου και τις μεταβιβάζει στον Σύνδεσμο. Από το 2022 και μέχρι σήμερα, υπό την προεδρία του Νίκου Γεωργάκου και με αντιπρόεδρο την Τατιάνα Καλογιάννη, ο Σύνδεσμος έχει την απόλυτη αρμοδιότητα να οργανώσει ένα σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των Δήμων.
Ο ΑΣΔΑ όμως συνεχίζει να «σπάει» τη διαχείριση και να προχωρά σε διαγωνισμούς ώστε ιδιώτες να αναλαμβάνουν τη διαχείριση των ΧΥΤΑ, των σταθμών μεταφόρτωσης και τη μεταφορά του υπολείμματος από το εργοστάσιο. Το εργοστάσιο ανακτά έως 60% των απορριμμάτων, ενώ το 40% καταλήγει και πάλι στους ΧΥΤΑ (ΧΥΤΥ).
Οι Δήμοι, είτε πάνε είτε δεν πάνε απορρίμματα, θα πληρώνουν τη διαχείριση για 80.000 τόνους ετησίως, ενώ οι Σταθμοί Μεταφόρτωσης, αν και απαραίτητοι, αυξάνουν το κόστος. Τα ογκώδη, όπως κλαδέματα, παραμένουν σωροί ή διαχειρίζονται πρόχειρα, όπως συμβαίνει αυτό το διάστημα στο Δήμο Ιωαννιτών.
Ανάλογο πρόβλημα βέβαια υπάρχει και σε άλλους δήμους της Ηπείρου.. Πρόχειρες χωματερές και ογκώδη σε ρέματα και δάση δεν αποτελούν λύσεις…
Μπορεί οι Δήμοι να καταγγέλλουν την κεντρική κυβέρνηση για την απουσία συστήματος διαχείρισης ογκωδών, όμως λύσεις υπάρχουν, όπως στη γειτονική Δυτική Μακεδονία, όπου οι Δήμοι ανέλαβαν σοβαρά την ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων. Στην Ήπειρο, αντίθετα, οι δήμοι είτε «έπαιζαν ξύλο» είτε άφηναν τα πάντα στην Περιφέρεια.
Ο Αναγκαστικός Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Ηπείρου αποδεικνύεται κατώτερος των περιστάσεων, περιοριζόμενος σε μετατάξεις προσωπικού και διαγωνισμούς πολλών εκατομμυρίων, χρήματα που βγαίνουν από τις τσέπες των Ηπειρωτών για να καταλήγουν σε μεγαλοεργολάβους.
Με αυτές τις λογικές, δεν πρόκειται να υπάρξουν αξιόπιστες και ουσιαστικές λύσεις στο μέλλον. Η Διοίκηση του ΑΣΔΑ οφείλει να κάνει αυτοκριτική, να πάρει αποφάσεις ή να παραιτηθεί, αν δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα αποτελεσματικό σύστημα.
Βάσω Σκουλίκα
