Μετά τον σάλο που προκάλεσε η διεξαγωγή drone show στον χώρο του Ζαππείου, το υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε να επισπεύσει τις διαδικασίες για μια συνολική αναδιάρθρωση του τρόπου αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, συμπεριλαμβανομένων των κοινωφελών ιδρυμάτων και των κληροδοτημάτων. Το νέο νομοσχέδιο, που αναμένεται να κατατεθεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες, φέρνει ριζικές αλλαγές στη φιλοσοφία και τον τρόπο διαχείρισης αυτών των περιουσιακών στοιχείων, με στόχο να μεγιστοποιηθεί το δημόσιο όφελος και να βελτιωθεί η διαφάνεια.
Σήμερα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, υπάρχουν περίπου 700 ιδρύματα με καταγεγραμμένη αντικειμενική αξία ακινήτων που φτάνει τα 235 εκατ. ευρώ. Το νέο πλαίσιο καταργεί τις μέχρι τώρα διαδικασίες που χαρακτηρίζονταν από γραφειοκρατία και αναχρονιστικές εγκρίσεις, όπως η έγκριση προϋπολογισμών, οι πωλήσεις ακινήτων και οι μακροχρόνιες μισθώσεις, που θυμίζουν δημοσίους διαγωνισμούς και καθυστερούν τη λειτουργία. Αντί γι’ αυτά, επιβάλλονται κανόνες διαφάνειας και δημοσιότητας, όπως η υποχρέωση για δημοσίευση ελεγμένων οικονομικών καταστάσεων κάθε χρόνο από όλα τα ιδρύματα, ανεξαρτήτως μεγέθους ή εισοδημάτων.
Επιπλέον, οι πωλήσεις ακινήτων και οι μισθώσεις θα πραγματοποιούνται μόνο μετά από δημόσια προκήρυξη και οι προσφορές θα κατατίθενται σε δημόσια ηλεκτρονική πλατφόρμα, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και ίσους όρους για όλους. Τα ιδρύματα θα χρησιμοποιούν επίσης το Εθνικό Μητρώο Ευεργετών και Δωρητών, καταγράφοντας κάθε συναλλαγή που θα μπορεί να ελεγχθεί ανά πάσα στιγμή.
Μια από τις σημαντικότερες αλλαγές είναι η δυνατότητα που θα έχει η εποπτεύουσα αρχή να αντικαθιστά τη διοίκηση ενός ιδρύματος, αν διαπιστωθεί ότι δεν αξιοποιεί σωστά την περιουσία του ή λειτουργεί αντίθετα με τη βούληση του διαθέτη. Παράλληλα, εισάγεται διάκριση ανάμεσα σε ενεργά και αδρανή ιδρύματα. Ενεργά θεωρούνται όσα τηρούν τις υποχρεώσεις τους και δημοσιεύουν οικονομικές καταστάσεις, ενώ αδρανή όσα δεν το κάνουν για τρία συνεχόμενα έτη. Μόνο τα ενεργά ιδρύματα θα διατηρήσουν τα φορολογικά κίνητρα, ενώ τα αδρανή θα χάσουν αυτές τις προνομιακές ρυθμίσεις.
Για τα ιδρύματα που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, προβλέπεται πλαίσιο εξυγίανσης, το οποίο θα επιτρέπει ρύθμιση φορολογικών και ασφαλιστικών οφειλών, ακόμα και χρεών προς τους Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας. Με δικαστική άδεια, θα μπορούν να εκχωρούν έσοδα, να παίρνουν δάνεια με υποθήκη ή προσημείωση ακινήτων, ενώ επιτρέπεται και η εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, πάντα με στόχο τη βιωσιμότητα του ιδρύματος. Αν το ίδρυμα βρεθεί σε μόνιμη αδυναμία πληρωμών, μπορεί να συνάψει σύμφωνο εξυγίανσης με τους πιστωτές για να ρυθμιστεί το σύνολο των οφειλών του.
Επιπλέον, θεσπίζεται η δυνατότητα συνεργασίας του Δημοσίου και φορέων του με τα ιδρύματα για την προώθηση κοινωφελών σκοπών που εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Για παράδειγμα, επιτρέπεται σε ιδρύματα να διαθέτουν ακίνητα για την κυβερνητική πολιτική στέγασης μέσω συμβάσεων μίσθωσης διάρκειας τουλάχιστον 12 ετών.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο Ζάππειο Μέγαρο, που σήμερα λειτουργεί ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, με αυστηρούς περιορισμούς στη λειτουργία του και μόλις 12 εργαζόμενους χωρίς διευθυντή. Με τις νέες ρυθμίσεις, το Ζάππειο μετατρέπεται σε νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με αποκλειστικό σκοπό τη διαχείριση του κληροδοτήματος του Ευαγγέλη Ζάππα. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη ευελιξία σε προσλήψεις και διαχείριση, με εφαρμογή ειδικού καθεστώτος, ενώ προβλέπεται η δημιουργία ενός βασικού πυρήνα στελεχών, ειδικά ενόψει της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ.
