Ο βιολογικός εγγραμματισμός των μαθητών παραμένει ζητούμενο για το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας.
Σε πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα μεταξύ πρωτοετών φοιτητών πανεπιστημίου, το επίπεδο γνώσεων στις έννοιες της εξελικτικής θεωρίας στους Έλληνες φοιτητές κατατάχθηκε από τα χαμηλότερα μεταξύ 26 χωρών. Σε αυτό το γενικό συμπέρασμα συγκλίνουν και τα ευρήματα έρευνας επιστημόνων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που παρουσιάστηκαν στο 44ο Συνέδριο της Ένωσης Ελλήνων Βιολόγων, το οποίο πραγματοποιήθηκε στα Ιωάννινα.
Διανέμοντας ερωτηματολόγια σε 479 μαθητές της Γ΄ Λυκείου σχολείων της Ηπείρου το φθινόπωρο του 2024, διερευνήθηκαν οι συνήθεις παρανοήσεις των μαθητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης σε βασικές έννοιες της Εξέλιξης, η οποία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Βιολογίας.
Μόνο το 30% των απαντήσεων ήταν σωστές ως προς την έννοια της κληρονομικότητας, ενώ το ποσοστό σωστών απαντήσεων για τις παραλλαγές των χαρακτηριστικών ανήλθε μόλις στο 35%. Κυρίαρχη παρανόηση φαίνεται να είναι ότι τα άτομα ενός πληθυσμού διαφέρουν μόνο σε χαρακτηριστικά που δεν είναι αναγκαία για την επιβίωσή τους.
Περισσότερες από τα 3/4 των απαντήσεων ήταν λανθασμένες σχετικά με την έννοια της «φυσικής επιλογής» και τις προσαρμογές των οργανισμών. Επίσης, κυρίαρχη παρανόηση των μαθητών για την κοινή καταγωγή είναι ότι μόνο οι οργανισμοί που μοιάζουν εξωτερικά μπορούν να μοιράζονται κοινό πρόγονο. Όσον αφορά την εμφάνιση νέων ειδών, η πιο διαδεδομένη παρανόηση είναι η σύνδεση με έναν «ευφυή συνδυασμό», ενώ το ποσοστό των σωστών απαντήσεων φτάνει και εδώ μόλις το 31%.
Ξεχωριστή έρευνα των ίδιων καθηγητών, σε δείγμα 50 μαθητών της Γ΄ Λυκείου από την Περιφέρεια Ηπείρου, διερεύνησε πώς «οι αντιλήψεις των μαθητών για τη φύση των ειδών επηρεάζουν τα επίπεδα κατανόησης της Εξέλιξης».
Στο συγκεκριμένο δείγμα, το 90% των μαθητών εμφάνισε μέτριο ή χαμηλό επίπεδο κατανόησης της εξελικτικής θεωρίας, παρά το γεγονός ότι το 60% είχε άριστη επίδοση στις γραπτές προαγωγικές εξετάσεις της Βιολογίας της Β΄ Λυκείου και περίπου το 1/3 επέλεξε σπουδές υγείας. Ταυτόχρονα, η πλειοψηφία των μαθητών (88%) θεωρεί ότι τα είδη είναι σταθερές, αμετάβλητες κατηγορίες αντικειμένων.
Με άλλα λόγια, η κατανόηση βασικών εννοιών της Βιολογίας φαίνεται να είναι εξαιρετικά περιορισμένη, παρά τους υψηλούς βαθμούς. Η μέθοδος της «παπαγαλίας» αποτυπώνεται έντονα και σε αυτή την περίπτωση.
Τα αίτια, σύμφωνα με τους ερευνητές του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, εντοπίζονται στην έλλειψη εξωτερικών κινήτρων των μαθητών για τη μελέτη των φυσικών επιστημών και στις διαχρονικές αδυναμίες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, η έννοια της Εξέλιξης έχει ουσιαστικά αποκλειστεί από τα μαθήματα με βιολογικό περιεχόμενο, ενώ όποτε αναφέρεται, παρουσιάζεται με στρεβλό τρόπο. Στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, αν και η εξέλιξη περιλαμβάνεται στη διδακτέα ύλη της Βιολογίας, διδάσκεται αποσπασματικά, με περιορισμένο χρόνο και χωρίς ενιαίο εννοιολογικό πλαίσιο. Η ποιότητα της διδασκαλίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κατάρτιση και την προετοιμασία του κάθε εκπαιδευτικού.
Την ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων απαρτίζουν οι Μιλτιάδης Μανίκας, Κωνσταντίνος Σωτηρόπουλος, Αικατερίνη Πλακίτση και Ιωάννης Λεονάρδος, από τα Εργαστήρια Ζωολογίας, Μοριακής Οικολογίας και Γενετικής της Διατήρησης του Β.Ε.Τ. και το Τμήμα Νηπιαγωγών.
