Ένα μεγαλόπνοο σχέδιο για την αναγέννηση του Σουλίου βρίσκεται εδώ και τέσσερα χρόνια στα σκαριά με τις δυσκολίες όμως να είναι αρκετές ως την ώρα που θα περάσει στην εφαρμογή.
Πρόκειται για το σχέδιο που εκπονήθηκε σε συνεργασία της Περιφέρειας Ηπείρου, του Πολυτεχνείου και του Υπουργείου Πολιτισμού και μετά το Σούλι παρουσιάστηκε και στα Γιάννινα σε ημερίδα που οργάνωσε το ΤΕΕ Ηπείρου.
Από τις εργασίες της ημερίδας έγινε σαφές ότι τα βήματα είναι δύσκολα ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι το σχέδιο δεν έχει περάσει σε επίπεδο οριστικών μελετών προκειμένου να υπάρξει και ένα ενδεικτικό κόστος.
Ωστόσο η Περιφέρεια Ηπείρου θεωρεί βέβαιο ότι θα προχωρήσει σε μία Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση η οποία θα χρηματοδοτηθεί από το νέο ΕΣΠΑ αλλά θα μπορέσει να εξασφαλίσει πόρους και από άλλες χρηματοδοτικές πηγές.
«Στο Σούλι μπορούμε να δώσουμε ταυτότητα» σημείωσε ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέκος Καχριμάνης στην ημερίδα ενώ ο Δήμαρχος Σουλίου Γιάννης Καραγιάννης τόνισε ότι αυτό που προέχει είναι η συνύπαρξη της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής ταυτότητας της περιοχής.
Ο Πρόεδρος του ΤΕΕ Γιάννης Τσίγκρος ανέφερε ότι στόχος της προσπάθειας είναι να δημιουργηθεί μία βιώσιμη ορεινή κοινότητα που θα ανοίξει δρόμο και για άλλες περιοχές.
Στην ημερίδα μίλησαν ο Πρόεδρος της Αρχιτεκτονικής Σχολής Ιωαννίνων Γιώργος Σμύρης, η Κομήτορας της Αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ ενώ στην συνέχεια έγινε η παρουσίαση του προγράμματος που έχει εκπονηθεί από την επιστημονική ομάδα του Πολυτεχνείου.
Σημειώνεται ότι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έχει γνωμοδοτήσει θετικά επί των γενικών αρχών δράσης που διατυπώνεται στο masterplan, το οποίο και θα αποτελέσει τη βάση για την εκπόνηση των απαραίτητων μελετών αποκατάστασης και ανάδειξης ιστορικών μνημείων, αλλά και του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου.
Σημεία κρίσιμα από τα οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό το εγχείρημα είναι το ιδιοκτησιακό και η συνύπαρξη του αρχαιολογικού χώρου με τον πρωτογενή τομέα.
Βασικά σημεία της πρότασης ανάδειξης
Το πρόγραμμα, διαρθρώθηκε σε τρία στάδια, και είχε ως αντικείμενο την αναγνώριση και συστηματική έρευνα και αξιολόγηση του ιστορικού τόπου του Σουλίου με στόχο τη συλλογή και καταγραφή σημαντικών στοιχείων που αφορούν στα μνημεία της περιοχής του Τετραχωρίου, καθώς και την κατάθεση προτάσεων για την προστασία, προβολή και ανάδειξη της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτότητας της περιοχής.
Η έρευνα περιλαμβάνει τη συλλογή στοιχείων, τη χαρτογράφηση των χαρακτηριστικών συγκρότησης του χώρου αλλά και των κρίσιμων συντελεστών και των προοπτικών για την ανάδειξη του, αλλά και την διατύπωση προτάσεων για την προβολή και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία και ανάδειξη των ιστορικών τεκμηρίων και τη δημιουργία πολιτιστικών διαδρομών. Προβλέπεται, επίσης, η δημιουργία ενός ενιαίου δικτύου μνημείων και των βασικών υποδομών ανάδειξής τους, η βελτίωση της επισκεψιμότητας και της προσβασιμότητάς τους.
Πλούσιο οικιστικό απόθεμα
Ως προς την υφιστάμενη κατάσταση, η έρευνα ανέδειξε την κακή κατάσταση διατήρησης του ιστορικού αποθέματος, στην πλειοψηφία των κτηρίων, των ιστορικών διαδρομών, των δρόμων, των προσβάσεων, τη δυσκολία προσπέλασης στον χώρο και προσέγγισης στα κτήρια, εξωτερικά και εσωτερικά, λόγω της βλάστησης, αλλά κυρίως λόγω της, κατά τόπους, εκτεταμένης κατάρρευσης του οικοδομικού αποθέματος. Το Σούλι αποτελεί τη σημερινή είσοδο στο Τετραχώρι. Είναι ο πλέον φορτισμένος ιστορικά οικισμός. Ως οικισμό μπορεί κανείς να αντιληφθεί ένα μικρό, νεότερο τμήμα του. Το Κάστρο της Κιάφας βρίσκεται σε πλήρη εγκατάλειψη. Εντοπίζονται 28 «Σουλιώτικες» κατοικίες, Οικία Ζέρβα, «Σχολείο», ο Ναός Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στον Αβαρίκο η προσέγγιση είναι δύσκολη, μέσω δύσβατου χωματόδρομου. Εντοπίζονται 23 ιστορικά κτήρια κατοικίας και οι εκκλησίες του Αγίου Σπυρίδωνα και του Αγίου Δημητρίου. Η Σαμονίβα έχει διαφορετικό χαρακτήρα από τους υπόλοιπους οικισμούς του Τετραχωρίου, καθώς υπάρχουν νεότερα κτήρια λόγω της συνεχούς κατοίκησής της από το 1932. Καταγράφονται 19 σπίτια, σχολείο, εκκλησία και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις.
Πρόταση οργάνωσης σημείων στάσης σε ενδιαφέροντα σημεία του χώρου σε τρισδιάστατη απεικόνιση
Το Σούλι κατοικούνταν από τις Σουλιώτικες οικογένειες, έως την εποχή της οριστικής τους εκδίωξης από τους Οθωμανούς (1822), οπότε εγκαταλείφθηκαν και καταστράφηκαν οι οικισμοί. Μόνον η Σαμονίβα επανακατοικήθηκε από το 1825, αποκλειστικά από κτηνοτρόφους. Ο ιστορικός χώρος του Σουλίου (Τετραχωρίου και Κάστρου Κιάφας) είναι κηρυγμένος – οριοθετημένος αρχαιολογικός χώρος. Το 1956 το Υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία τα «ερείπια του Σουλίου, το Φρούριο του Αλή Πασά (Κάστρο Κιάφας) και τη Γέφυρα του Ντάλλα, στην Σαμονίβα. Ο βασικός οικιστικός πυρήνας του Τετραχωρίου αναπτύσσεται σταδιακά γύρω στα τέλη του 17ου αιώνα. Διαδοχικά αναπτύσσονται οι οικισμοί: Σούλι, Σαμονίβα, Κιάφα και Αβαρίκος. Τον μείζονα χώρο του Σουλίου συμπληρώνει ομάδα άλλων επτά οικισμών που αποτελούν το Επταχώρι, έμμεσα συνδεδεμένοι με την ιστορικότητα του χώρου. Το ορεινό τοπίο όλης της περιοχής, αδρό λιτό, «δωρικό» είναι ιδιαίτερα επιβλητικό που υποβάλλει άμεσα στον γνώστη της ιστορίας την ισχυρή εντύπωση της άμεσης αλληλεξάρτησης του ιστορικού «γίγνεσθαι» και του φυσικού περιβάλλοντος.
